Усё больш расіян адчуваюць стомленасць ад вайны з Украінай і гатовыя да перамір'я, нават калі расійскай арміі не ўдасца дасягнуць першапачаткова заяўленых Крамлём мэтаў. Да такой высновы прыйшлі сацыёлагі з праектаў «Хронікі» і ExtremeScan, якія правялі ўласныя даследаванні да другой гадавіны абвяшчэння мабілізацыі, піша «Холод».
Даследаванне праекта «Хронікі» праводзілася метадам тэлефоннага апытання з 10 да 17 верасня. Памер выбаркі склаў 800 чалавек, старэйшых за 18 гадоў. Даверны інтэрвал (інтэрвал, які з высокай імавернасцю змяшчае ісціну) даследавання — 95%, максімальная памылка вымярэння — 3,45%.
Праз акругленні сума працэнтаў можа нязначна адрознівацца ад 100%.
Ва ўмовах вайны цалкам давяраць вынікам апытанняў грамадскай думкі немагчыма — расіяне могуць баяцца выступаць супраць пазіцыі, якую дыктуюць дзяржава і прапаганда. За адрознае ад агульнай павесткі меркаванне можа пагражаць рэальнае пакаранне: менавіта для такіх выпадкаў у Расіі прымалі законы пра «дыскрэдытацыю» Узброеных сіл. Аднак вывучэнне грамадскай думкі і маніторынг яе дынамікі — па-ранейшаму важная і патрэбная задача, каб мець хоць нейкае ўяўленне пра настроі ў расійскім грамадстве.
Звесткі апытанняў ExtremeScan і праекта «Хронікі» сведчаць пра тое, што колькасць прыхільнікаў перамір'я з Украінай сярод расіян дасягнула абсалютнага максімуму — 49% апытаных выказалі гатоўнасць падтрымаць мірнае пагадненне, нават калі мэты «спецаперацыі» застануцца нявыкананымі. Супраць такога рашэння выступаюць 33% рэспандэнтаў, а 18% не могуць адказаць на гэтае пытанне.
Некаторыя рэгіёны, паводле даследавання ExtremeScan, выступаюць за завяршэнне вайны нават мацней, чым традыцыйныя пратэсныя цэнтры — Масква і Санкт-Пецярбург. Сярод доследных рэгіёнаў самая нізкая падтрымка «СВА» зафіксаваная ў Чачэнскай Рэспубліцы — толькі 39% рэспандэнтаў заявілі пра сваю падтрымку «спецаперацыі», на другім месцы — Рэспубліка Тува (48% падтрымкі), трохі вышэйшы ўзровень падтрымкі ў Санкт-Пецярбургу — 50%. У гэтых самых рэгіёнах найбольшая колькасць рэспандэнтаў унікла адказу на пытанне: альбо не змаглі агучыць дакладнае меркаванне, альбо проста адмовіліся адказваць на пытанне, што можа сведчыць пра тое, што ўзровень падтрымкі «СВА» ў гэтых рэгіёнах яшчэ ніжэйшы.
Паводле звестак ExtremeScan, мацней за ўсё вайну падтрымліваюць у рэгіёнах, якія знаходзяцца бліжэй да зоны баявых дзеянняў: у Белгародскай вобласці і Краснадарскім краі. Узровень падтрымкі «СВА» ў гэтых рэгіёнах складае 63% і 62% адпаведна, у гэтых жа рэгіёнах самыя нізкія паказчыкі ўнікання прамога адказу на пытанне.
Сацыёлагі ExtremeScan патлумачылі, што Масква ўжо даўно падтрымлівае «СВА» праз тое, што асноўныя бенефіцыяры вайны — дзяржчыноўнікі і ўладальнікі бізнесаў, якія выйгралі ад санкцый, — у асноўным жывуць у сталіцы. У Чачні ж, як адзначаюць сацыёлагі, нарадзілася крыўда на ўладу: там вялікая доля людзей, чые сваякі пайшлі на вайну. Яны ўпэўненыя, што з іх рэспублікі набіраюць больш людзей, чым у астатняй Расіі.
Вайна чужая для нацыянальных рэспублік Расіі, упэўненыя ў ExtremeScan. У верасні 2022 года Тува і Дагестан актыўна пратэставалі супраць мабілізацыі. Жыхароў гэтых рэгіёнаў абурала, што менавіта на іх мужчынах перавыконваюць план набору добраахвотнікаў: напрыклад, у Дагестане мабілізавалі на вайну ў 2,6 разу больш мужчын, чым у сярэднім па Расіі.
Дадатковы фактар — страты расіян на фронце. Хоць для ўсіх прадстаўнікоў рэгіёнаў гэта галоўная тэма, жыхары расійскіх рэспублік ўспрымаюць яе больш хваравіта, чым жыхары мегаполісаў, бо страты ў гэтых рэгіёнах вышэйшыя. Найбольш востра гэтая праблема адчуваецца ў памежнай Белгародскай вобласці, дзе 90% рэспандэнтаў адзначылі, што страты на фронце — для іх важная праблема, а таксама ў рэспубліках Бурація (90%), Дагестан (90%), Тува (88%) і Башкартастан (86%).
У пытанні пра падтрымку магчымага рашэння Уладзіміра Пуціна вывесці войскі з Украіны ў лідарах таксама этнічныя рэспублікі: Чачня (71%), Дагестан (54%) і Тува (53%). Трохі ніжэйшы ўзровень падтрымкі ў Башкартастане (45%) і Бураціі (41%), аднак у гэтых рэгіёнах і вышэйшая доля рэспандэнтаў, якія ўніклі прамога адказу.
Менш за ўсё падтрымаць рашэнне пра вывад войскаў з Украіны гатовыя жыхары блізкіх да зоны канфлікту рэгіёнаў — Белгародскай вобласці і Краснадарскага краю, тут жа і менш за ўсё гатовыя падтрымаць такое рашэнне Уладзіміра Пуціна.
Усё менш расіян гатовыя ваяваць
Доля расіян, якія гатовыя адправіцца на вайну добраахвотна, застаецца стабільнай. Паводле звестак апытання праекта «Хронікі», у верасні 2024 года 14% расіян заявілі пра гатоўнасць добраахвотна заключыць кантракт з Мінабароны. У лютым 2023 года іх доля была той самай — 14%, а вось колькасць расіян, якія аказаліся не гатовыя заключаць кантракт у прынцыпе, значна вырасла: з 20% у лютым 2023 года да 29% у верасні 2024-га. Паралельна зніжаецца доля тых расіян, якія гатовыя адправіцца на вайну на загад Мінабароны: калі ў лютым 2023 года такіх было 42%, то цяпер — толькі 32%.
Паводле сацыёлагаў, найбольшую гатоўнасць да мабілізацыі сярод мужчын выказваюць грамадзяне ва ўзросце ад 50 да 60 гадоў. Гэта менавіта тая ўзроставая катэгорыя, якая менш за ўсё рызыкуе трапіць пад мабілізацыю, адзначыў сузаснавальнік даследчага праекта «Хронікі» Аляксей Міняйла. Згодна з законам, памежны ўзрост службы для звычайных салдат акурат складае 50 гадоў. Сярод расіян 18−24 гадоў, якіх з большай імавернасцю можа закрануць мабілізацыя, на вайну на загад гатовыя пайсці толькі 6,6%.
Расіяне не хочуць новай мабілізацыі і не гатовыя да яе — большасць аддадуць перавагу замарозцы канфлікту. Паводле звестак праекта «Хронікі», выбіраючы паміж мірам і мабілізацыяй, амаль палова рэспандэнтаў — 49% — выступіла за заканчэнне вайны без дасягнення мэтаў «СВА». Новую мабілізацыю падтрымалі 29% удзельнікаў апытання. Яшчэ 22% адмовіліся адказваць.
Мір замест мабілізацыі і аднаўленне адносін з Захадам
Звесткі апытання праекта «Хронікі» сведчаць пра тое, што большая частка расіян як мінімум сумняваецца ў антызаходніх і праваенных наратывах і дакладна не хочуць новай мабілізацыі. Адказваючы на пытанне «Якія з пералічаных падзей вы б хацелі, каб адбыліся за мінулы год?» (можна было выбраць некалькі варыянтаў) — толькі 22% назвалі правядзенне новай мабілізацыі. 50% апытаных хацелі б аднаўлення адносін з заходнімі краінамі, 54% — павелічэння выдаткаў бюджэту на армію, 63% — мірнай дамовы з Украінай з узаемнымі саступкамі, 65% — зняцця накладзеных на Расію санкцый, 85% апытаных спадзяюцца, што ў найбліжэйшы год улады засяродзяцца на вырашэнні ўнутраных сацыяльных і эканамічных праблем.
Але самым жаданым па-ранейшаму застаецца завяршэнне «СВА» пасля дасягнення яе мэтаў — 86% рэспандэнтаў выказаліся за гэты варыянт. Сацыёлагі звязваюць такі высокі ўзровень падтрымкі гэтага варыянту з негатоўнасцю часткі расіян прайграваць, нават калі яны не маюць рацыі, а таксама з тым, што прыкладна 20% расіян усё яшчэ настроеныя праваенна і для іх важная перамога без якіх-кольвек саступак. Тым не менш 63% рэспандэнтаў гатовыя на мір з узаемнымі саступкамі — і гэта абсалютны максімум з пачатку вайны.